Het wat en waarom van cultuureducatie

 

Wat is kunst- en cultuureducatie

Cultuureducatie is elke vorm van educatie die cultuur als doel of als middel inzet …

Kunsteducatie is elke vorm van educatie die kunst als doel of als middel inzet …

 

De vraag die we ons hierbij kunnen  stellen is: Is dan niet alles kunst- en cultuureducatie?

Het probleem zit echter in de uitvoering van kunst- en cultuureducatie. Je kan inderdaad zeggen dat je aan kunst- of cultuureducatie doet als je daarbij voldoet aan de kenmerken van de definitie. Maar is het wel zinvol om te kiezen voor kunst- of cultuureducatie?

Om dit te kunnen beantwoorden gaan we onszelf een aantal vragen moeten stellen.

 

Wat is cultuureducatie precies?

Cultuureducatie is elke vorm van educatie die cultuur als doel of als middel inzet. Met andere woorden, cultuureducatie is leren over cutuur, door cultuur en met cultuur. Kinderen en jongeren maken kennis met verschillende cultuuruitingen en verdiepen hun inzicht daarin. Cultuureducatie wordt in de praktijk gehanteerd als verzamelbegrip voor kunsteducatie, erfgoededucatie, literatuureducatie en media-educatie. Binnen het begrip cultuur educatie verstaan wij ook de educatie in andere culturen. Het moet niet perse altijd over de eigen cultuur te gaan. 

 

Wat is kunsteducatie precies?

• Kunsteducatie is elke vorm van educatie die kunst als doel of als middel inzet. Met andere woorden: via kunsteducatie maken kinderen en jongeren kennis met kunst, en kunnen zij hun kunstzinnige talenten ontwikkelen. Kunsteducatie omvat alle kunstvormen. Zowel muziek, dans, theater, beeldende kunst, architectuur, film, fotografie, literatuur, als ook gaming, creatieve nieuwe media, mode en design vallen hieronder. In het onderwijs kan men gebruik maken van drie verschillende leervormen:

 

• Actief: Leerlingen beoefenen zelf een kunstdiscipline zoals dans, drama, schilderen of zingen. Zij leren zich kunstzinnig uitdrukken, ontwikkelen tevens kennis van materialen, gereedschappen en instrumenten en verwerven hiernaast vaardigheden en technieken.

 

• Receptief: Leerlingen kijken of luisteren naar professionele kunstproducten zoals een theatervoorstelling, concert of tentoonstelling. Ze leren kenmerken, stijlen en stromingen herkennen en doen hiernaast kennis van termen en begrippen op.

 

• Reflectief: Leerlingen ‘beschouwen’ kunstproducten. Zij denken, lezen, praten er over en wisselen van gedachten met elkaar. Bij zowel actieve als receptieve kunstbeoefening kan reflectie plaatsvinden. Reflectie op de kunstervaring en het eigen productieproces en de analyse hiervan vormen de essentie van kunsteducatie.

 

Door de combinatie van actieve, receptieve en reflectieve elementen in eenzelfde les te steken, creëer je een efficiënte manier van lesgeven.

Niet alleen prikkel je alle leerlingen want je zorgt dat je alle verschillende leerstijlen overloopt. Leerlingen leren ook efficiënt de omschakeling te maken tussen deze verschillende leerstijlen.

 

We kunnen ook zeggen: kunsteducatie is leren over, met en door de kunsten.

 

• Over: leren over de kunsten (om kunsten beter te begrijpen).

Bv: iemand die zich bewust inschrijft voor een opleiding in kunst.

• Met: Om jezelf beter te begrijpen, om anderen te ontmoeten, om jezelf te leren uiten.

• Door: Om iets te leren over de maatschappij. Het gaat om de boodschap, filosoferen, te protesteren.

 

Het is steeds belangrijk dit in ons achterhoofd te houden wanneer we spreken over kunsteducatie.

 

Wat is erfgoededucatie precies?

Erfgoededucatie brengt het verleden dichterbij en versterkt daarmee het historisch besef. Het omvat onderwijs met en over cultureel erfgoed, waaronder materiële en immateriële sporen uit het verleden behoren. Monumenten, archeologische vondsten of archieven zijn voorbeelden van materieel erfgoed. Tradities, verhalen, rituelen en gebruiken worden immaterieel of levend erfgoed genoemd.

Wie lesgeeft in erfgoedeductie zorgt er voor dat de leerlingen worden ondergedompeld in het erfgoed. Het is belangrijk dat de leerlingen het cultureel erfgoed actief beleven.

Tegenwoordig wordt er nog te vaak gegrepen naar het doceren als vorm om erfgoed uit te leggen aan de leerlingen. Door erfgoededucatie bekijken de leerlingen alle lagen van de geschiedenis. Laat de leerlingen bijvoorbeeld naar een lokaal monument gaan en vertel ter plaatse wat er daar is gebeurd. Laat de leerlingen eens de boeren van in de middeleeuwen zijn. Dit zorgt voor een actief spel, een leerrijke situatie.

 

Wat is media-educatie precies?

Media-educatie leert kinderen kundig en kritisch omgaan met media, zowel met klassieke (kranten, radio, tv) als met nieuwe media (internet). Dit draagt bij tot mediawijsheid. Tegenwoordig worden we alle dagen geconfronteerd met de aanwezigheid van media. Kijk maar eens in uw eigen woonkamer en tel eens hoeveel vormen van media er zich daar bevinden. En dat is ook normaal! Door deze media zijn wij instaat om in een heel korte tijd heel snel te evolueren. Denk maar eens terug hoelang is het geleden dat er computers bestonden, jouw eerste gsm, jouw eerste laptop of tablet. Daarom is het ook belangrijk dat de kinderen van nu media-educatie krijgen. Media-educatie is leren over, met en door media. Het is belangrijk om niet enkel te leren over media. Want dan weten we nog niet hoe we die media moeten gebruiken. Het is de bedoeling dat leerlingen media begrijpen. Alleen dan weten we zeker dat zij klaar zijn voor de media van de toekomst. Het is onze taak om hen hierin te onderwijzen. 

 

Wat is mediawijsheid?

Mediawijsheid is het geheel van kennis, vaardigheden en attitudes waarmee burgers zich bewust en kritisch kunnen bewegen in een complexe, veranderende en gemediatiseerde wereld. Het is het vermogen tot een actief en creatief mediagebruik dat gericht is op maatschappelijke participatie. 

 

Wat is literatuureducatie precies?

Literatuureducatie is gericht op literaire competentie. Daarvan is sprake als iemand de weg weet in het brede aanbod van boeken, kennis heeft van kenmerken van literaire teksten en een beargumenteerd oordeel kan geven. In het verlengde van literatuureducatie ligt leesbevordering, het streven naar leesplezier. Literatuureducatie wordt meestal tot het taalonderwijs gerekend maar kan zeker ook zijn intrede doen in de cultuureducatie.

Hierbij is het belangrijk om te werken met bestaande organisaties. Zo kan een lokale bibliotheek een perfect startpunt zijn om leerlingen de weg naar het lezen te leiden. Let er op dat je dit op een creatieve en interessante manier doet. 

 

Een mogelijkheid tot mengvormen?

Het is belangrijk om in te zien dat deze verschillende vormen van educatie steeds veel raakvlakken hebben. Zo is het perfect mogelijk om aan literatuureducatie te doen tijdens de kunsteducatie, of omgekeerd.

 

 

Waarom kunst- en cultuureducatie

In eerste instantie leert kunst en cultuureducatie kunst begrijpen. En kunst kan ons dan weer helpen om onszelf beter te leren begrijpen. Wie kennisneemt van kunst, erfgoed en media, en daar bewust en actief mee bezig is, doet mee aan de samenleving en ontwikkelt begrip voor andere normen, waarden en culturen. Cultuureducatie stimuleert kinderen bovendien om andere ‘talen te spreken’ waardoor onvermoede talenten boven kunnen komen: leerlingen met een taalachterstand blijken bijvoorbeeld een groot toneeltalent te zijn. Dit helpt dan weer om leerlingen te motiveren. Tegenwoordig hebben leerlingen heel veel nood aan die motivatie.

 

Hiernaast is creativiteit van groot belang voor onze kenniseconomie. Door cultuureducatie te verankeren in ons onderwijs wordt het creatieve vermogen van leerlingen sterker ontwikkeld. Kunst is een essentieel spel om te overleven, en daarom is het belangrijk dat scholen kunstonderwijs serieus nemen. Mark Mieras (wetenschapsjournalist) legt in dit filmpje uit waarom kunsteducatie broodnodig is voor het kinderbrein.